कोरोनाको समयमा महिलाको यौन र प्रजनन स्वास्थ्य

काठमाडाैं । अप्रत्यासित रुपमा आएको कोरोना संकटले गर्दा कहिल्यै नसोचिएको लकडाउन भएको छ । लकडाउनको कारण मान्छेहरु घरभित्र बस्न बिबश छन् । यातायात नचलेको हुनाले हरेक ठाउँमा सप्लाई घटेको छ । यसको ठूलो मार यौन तथा प्रजजन स्वास्थ्यमा परेको छ ।

– परिवार नियोजनका साधनसम्म आम नागरिकको पहुँच टाढा भएको छ । जसले गर्दा अनाबश्यक गर्भधारण बढ्नेछ, जन्मदर बढ्नेछ ।
– जोखिम बर्गका धेरै महिला गर्भवती हुनेछन । यसले आमा र बच्चाको स्वास्थ्य थप जोखिमपूर्ण हुनेछ ।
– मनोरञ्जनका साधन र स्थानको सिमितताको कारण यौन सम्बन्ध मनोरञ्जनको प्रमुख उपाय बन्नेछ ।
– असुरक्षित सम्पर्कको कारण धेरैलाई यौनसम्पर्कजन्य संक्रमण बढ्नेछ ।
– अनिच्छित गर्भधारणको कारण आकस्मिक गर्भनिरोध चक्की (Emergency Contraceptive Pills) को सेवन बढिरहेको छ । यी औषधिको नियमित सेवन वा धेरै चक्की सेवन गर्दा हर्मोनमा असन्तुलन आएर प्रजनन स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्नेछ ।
– असुरक्षित गर्भपतनको कारण धेरै महिलाको ज्यान जानेछ । धेरै महिलाको स्वाथ्य जोखिमयुक्त बन्नेछ ।
– अनैच्छिक गर्भधारणको कारण धेरै महिलाको रोजगारी गुम्नेछ, उत्पादकत्व घट्नेछ । यसले थप मानसिक समस्या निम्त्याउनेछ ।
– लकडाउन, सामाजिक दुरी, परिवारसँग सँगै बस्ने चलन स्थापित हुँदा अबिबाहित जोडीको मानसिक तनाब एबम कुण्ठा थप बढ्नेछ । प्रेमले दुरीलाई मेटाउन खोज्छ भने कोरोनाले दुरीलाई ६ फिटभन्दा टाढा राख्न खोज्छ ।
– देह ब्यापारबाट लाखौँ परिवार पालिएका छन् । यसको वैश्विक अर्थतन्त्र निकै ठूलो छ । यो ब्यबसाय धरासायी भएको छ । यसले गर्दा मनोरोग बढ्नेछ ।
– होटेल, बार, क्लब, क्यासिनो, डान्सबार आदि बन्द हुँदा नाचगान, डेटिङ तथा सेटिङ्ग बन्द हुनेछ । जसको कारण युवायुवतीमा फ्रस्ट्रेसन् बढ्नेछ ।
– कोरोना संक्रमणले बढाएको डर, तनाब, असुरक्षाबोध र मनोबैज्ञानिक समस्याले गर्दा वयस्कमा यौनेच्छा घट्नेछ, दुर्बलता हुनेछ । जसले गर्दा पारिवारिक मनमुटाब बढ्नेछ ।
– घरेलु यौनहिँसा वृद्धि हुनेछ ।
– फरक शारीरिक क्षमता भएका धेरै महिला यौनहिंसाको सिकार हुनेछन् ।
– अर्थोपार्जनमा ब्यापक क्षय हुनेछ । जसले गर्दा बिबाह गर्ने समय धकलिनेछ ।
– यौन तथा प्रजजन अधिकार ओझेलमा पर्नेछ । यसलाई अत्यावश्यक सेवामा गणना गरिने छैन ।
– एचाइभी/एड्सको परिक्षण तथा नियमित औषधि आपूर्तिको चेन तोडिनेछ ।
– महिलाको नियमित स्वास्थ्य जाँच, पेल्भिक जाँच, प्याप स्मेयर परिक्षण आदि प्राथमिकतामा पर्नेछैन । जसले गर्दा पाठेघरको समस्या, प्रजजन अङ्गकाे क्यान्सर तथा संक्रमण बढ्नेछ ।
– विश्व महामारीको यो समयमा गर्भवतीको नियमित परिक्षण, प्रसव सेवा तथा प्रसबोत्तर सेवा प्राथमिकतामा पर्ने छैनन् । जसले गर्दा होम डेलिभरी (घरमा बच्चा जन्माउने), सुबिधा नभएको स्वास्थ्य संस्थामा बच्चा जन्माउने तथा जोखिम मोलेर अस्पतालमा बच्चा जन्माउने बाध्यता हुनेछ ।

समाधानका उपायहरु:

– कोभिड नियन्त्रण उच्चस्तरीय समिति लगायत हरेक नीतिनिर्माण समितिमा महिलाको समानुपातिक प्रतिनिधित्व गराउने ।
– यौनजन्य हिँसा बिरुद्ध कठोर कानुन निर्माण तथा परिपालना गराउने ।
– यौन तथा प्रजनन परामर्श सेवाको हटलाइन ब्यबस्था गर्ने ।
– प्रसुती एम्बुलेन्सको ब्यबस्था गर्ने ।
– हरेक स्वास्थ्य संस्थामा परिवार नियोजनका साधन पर्याप्त उपलब्ध गराउने ।
– हरेक स्थानीय निकायका अस्पतालमा निःशुल्क सुरक्षित गर्भपतनको ब्यबस्था गर्ने ।
– स्त्री तथा प्रसुती सेवालाई थप बिस्तार र अनिबार्य सेवाको रुपमा प्रबन्ध गर्ने ।
– महिलाको अस्पताल पहुँचलाई ग्यारेन्टी गर्ने ।
– महिला स्वास्थ्यकर्तालाई सुरक्षित प्रसवको तालिम दिइरहने ।
– यौन तथा प्रजजन अधिकारलाई मानब अधिकारको रुपमा स्थापित गर्ने ।
– रेडियो, एफएम, टेलिभिजन, पत्रिका लगायत सञ्चार माध्यममा यौन तथा प्रजजन स्वास्थ्यको नियमित कार्यक्रम प्रकाशन/प्रसारण गर्ने ।
– परामर्श सेवालाई बिस्तार र प्रभावकारी बनाउने ।

लेखक, जनस्वास्थ्य/प्रजनन स्वास्थ्य विज्ञ हुनुहुन्छ ।