सन्दर्भ विश्व पर्यटन दिवसः पर्यटन क्षेत्र तङ्ग्रिन समय लाग्छ !

• एलिना मगर

आज हामी ४१ औं विश्व पर्यटन दिवस मनाइरहेका छौं । यस वर्षको नारा ‘पर्यटन र ग्रामीण विकास‘ रहेको छ । ग्रामीण पर्यटनले देशको अर्थतन्त्रमा टेवा पुग्नेमा विश्वले विश्वास लिएको छ । यसैले यस पटक पर्यटनमा ग्रामीण भेगलाई जोड्ने उद्देश्यले यसै ‘थिम’मा आधारित नारा राखिएको छ ।

यस वर्ष कोभिड-१९ ले पर्यटन दिवसको हर्षाेल्लाहसमा कमि गराएको छ । विश्व जटिल परिस्थितिबाट ग्रुजिरहेकाले यसको उत्साह कम भएको भान हुन्छ । कोभिडले प्रायः सबै क्षेत्र प्रताडित बनेको छ । नेपालमा करिब ६ महिनादेखि यसले प्रत्यक्ष रुपमा प्रभाव पारेको छ । देशको अर्थतन्त्रमा नै हलचल ल्याएको छ ।

सन् २०२० लाई सरकारले पर्यटन वर्षको रुपमा घोषणा गरेको थियो । पर्यटन केन्द्रित नीति तथा कार्यक्रमहरु तय भएको थियो । पर्यटन वर्ष मनाउन सबै तह तप्का आऔआफ्नो तवरबाट लागेका थिए । विभिन्न संघ संस्थाको लेटर प्याड एवम् बिल, कार्यालयका बोर्ड, सवारी साधन, कापी किताब, मिनरल वाटरका बोतललगायत यस्ता अनेकन स्थानमा पर्यटन वर्ष २०२० को लोगोलाई प्रयोग गरी अप्रत्यक्ष रुपमा पर्यटन वर्षको प्रचारमा टेवा पु-याएको थियो । पर्यटन व्यवसायीहरु पनि आशावादी थिए । पर्यटनमा लगानी गरिरहेका थिए । पर्यटकलाई सेवा दिन तम्तयार थिए । तर, बिडम्बना परिस्थिति अनुकूल भएन । पर्यटन क्षेत्र तङ्ग्रिन समय लाग्ने देखिन्छ । अझैं पनि यसको प्रभाव कहिलेसम्म पर्ने हो भन्ने अवस्था छैन । पर्यटनका लगानीकर्ताहरु मारमा परेका छन् । यसका लागि सरकारको नीति तथा साथको खाँ‌‌चो छ ।

नेपालमा पर्यटनको महत्वपूर्ण अ¨को रुपमा ग्रामीण क्षेत्र रहेका छन् । यहाँ घरवास (होमस्टे) लगायतका व्यवसायहरु फस्टाइरहेका थिए । घरवासले पर्यटकलाई सेवा दिन आफ्नो क्षमता अभिवृद्धि गर्दै आएको थियो । प्रदेश नं. १ मा पनि घरवासले पर्यटकको मन जित्ने क्रम थियो । कोभिडभन्दा पूर्व होमस्टे सञ्चालकहरु पाहुना (पर्यटक) लाई आफ्ना गन्तव्य र होमस्टेमा आउनका लागि आग्रह गर्दथे । तर, अहिले परिस्थिति विपरित बनेको छ । पाहुनाले आउछु भन्दा पनि अहिले सेवा दिन सक्दैनौं भनेर विन्ति गर्ने अवस्था छ । 

हालै मात्र भएको एक घटना । मेरो भाइका साथीको समूहले पूर्वको कुनै एक होमस्टेमा बासका लागि आग्रह गर्दै फोन गर्दा अहिले कृपया नआउनु होस् है दृष्यावलोकन गर्न सकिन्न भनेर जवाफ दिनु भएछ । पाहुनाबाट नै डराउनुपर्ने स्थिति सिर्जना भएको छ । अहिले पाहुना आउछु भन्दा पनि अनेक बहाना बनाउनुपर्ने अवस्था छ । सबैलाई आफ्नो स्वास्थ्य र स्थानको चिन्ता हुनु स्वभाविकै हो ।

पर्यटक नआएर होइन पर्यटक आउँछु भन्दा पनि सेवा दिन नसक्नु चाँहि हाम्रो लागि दुर्भाग्य हो । कोभिड निर्मूल भएर पुनः पहिलेको अवस्थामा आइपुग्न हामीलाई समय लाग्छ । त्यसबेलासम्म कतिपय पर्यटन व्यवसायीहरु पलायन हुने अवस्था छ । लगानी डुब्ने देखिन्छ ।

यस्तै धरान उपमहानगरपालिका पर्यटन समितिले धरान वरपर रहेका ग्रामीण भेगलाई पर्यटनमा जोड्ने उद्देश्यले होमस्टेबाट स्थानीय गाउहरुलाई तयार गरेको थियो । तीमध्ये धरान २० मा पर्ने महिलाको एक समूहले सञ्चालन गरिरहेको कोकाहा सामुदायिक होमस्टेले सुरुवाती समयमा राम्रो ‘पिकअप’ लिएको थियो । तर, अहिले उहा“हरुको मनोबल खस्केको महसुस गरे । हिजो शनिवार मात्रै कोकाहा होमस्टेकी अध्यक्ष जुनमति तामाङसंग टेलिफोन संवाद भएको थियो । कोकाहा समूहले अब केही वर्ष होमस्टे संचालन रोक्न लागेको सुनाउनु भयो । दुःख लाग्यो । के भन्नु नभन्नु भए । उहाँलाई मैले पाहुनालाई बसाइ गराउन सक्ने अवस्था छैन भने कम्तिमा त्यहाँको स्थानीय खानाको चाहिँ प्रबन्ध गर्नु है । यसले तपाइहरुको उर्जा मेटिन दिदैन भनेर ढाडस दिए ।

तर, बिडम्बना कोभिडको बिचमा म आफैंले सञ्चालन गरिरहेको दुइ वटा होटेलमध्ये एक होटललाई बन्द गर्नु परेको पिरलो मसंग छ । आफू सम्मिलित भएर सुरुवात गराएको होमस्टे पनि सञ्चालन रोक्ने भनेको सुन्दा नरमाइलो लाग्यो । यी त उदाहरण मात्र हुन् । यस्ता धेरै व्यवसाय बन्द भएका छन् । कतिले छोड्न पनि सकेका छैनन् भने केहीले अघि लिएर जान सक्ने अवस्था पनि छैन् । हामी पर्यटन विकासको कुरो गर्छाै । तर, पर्यटनको मुख्य तत्व पर्यटन व्यवसाय बन्द भएको देखेर हो कि नदेखेर हो अनसुनी गरिरहेका छौं ।

पर्यटक नआएर होइन पर्यटक आउँछु भन्दा पनि सेवा दिन नसक्नु चाँहि हाम्रो लागि दुर्भाग्य हो । कोभिड निर्मूल भएर पुनः पहिलेको अवस्थामा आइपुग्न हामीलाई समय लाग्छ । त्यसबेलासम्म कतिपय पर्यटन व्यवसायीहरु पलायन हुने अवस्था छ । लगानी डुब्ने देखिन्छ । यदि व्यवसायीलाई पलायन हुनबाट रोक्ने हो भने अब सामाजिक संस्थाहरुले व्यवसायीको मनोबल उच्च बनाउनका लागि अभियान चलाउनुपर्छ जस्तो लाग्छ । तीन तहको सरकार हामीसंग छ । तीन तहले छलफल गरेर यसको नेतृत्व कसले लिने हो भन्ने निक्र्याैल गरेर पुनः पर्यटन व्यवसायीलाई पहिलेको अवस्था भन्दा एक कदम माथि उठेर काम गर्ने वातावरण बनाइदिनुपर्छ ।

पर्यटन व्यवसायीका लागि अहिले शुन्य समय हो । यस समयको सदुपयोग गर्दै व्यवसायीको क्षमता अभिवृद्धि, मनोबल उच्च बनाउने कार्यक्रम, गन्तव्यको प्रचारप्रसार जस्ता क्रियाकलापमा साथ दिनुपर्ने देखिन्छ । कोभिडसंगै र अबका दिनमा व्यवसायीले कसरी आफूलाई सुरक्षित राख्दै पर्यटकलाई सेवा दिने भन्ने विषयमा पनि व्यवसायीलाई ‘अवेयर’ गराउनु जरुरी छ । जसले गर्दा व्यवसायीले ढुक्कका साथ पर्यटकलाई सेवा दिन सक्छ । अनि भन्न सक्छौं पुनः अतिथि देवोः भव ।

पर्यटन वर्ष २०२० को सबैलाई हार्दिक शुभकामना !