तङ्ग्रिएला त हुलाक ?
मकालु खबर
- मनिषा पौडेल
तपाईँले कसैलाई वा कसैले तपाईँलाई सन्देश नपठाएको कति समय भयो ? धेरै समय भएको छैन होला । एसएमएसमार्फत् वा इमेलमार्फत्, वा च्याट मार्फत् हामी साथीभाइ, आफन्त, नातागोता, कार्यलय, देश विदेशतिर जोडिइरहेकै हुन्छौँ । मतलब दिनमै दर्जनौ पटक कसै न कसैसँग सन्देश आदानप्रदान गरिराखिएकै हुन्छ ।
तर, तपाईँले हुलाकमार्फत् सन्देश आदान प्रदान नगरेको चाहिँ धेरै समय भएको हुन सक्छ । चिठि लेखेर खामबन्दी गरेर हुलाक पुगेर टिकट टाँसेर बाक्सामा खसाएको वा कर्मचारीलाई दिएर कसैलाई सन्देश नपठाएको त वर्षौं भएको हुन सक्छ ।
भन्नुको मतलब नेपालमा हुलाक सेवा पनि बुढो र जीर्ण भएको छ । सडकमा राखिएका पत्र मञ्जुषाहरू अचेल लगभग हराइसके । भएकामा पनि कसैले शायदै चिठी खसाउँदो हो । खसाइहाले पनि त्यहाँ हुलाकका कर्मचारीले त्यो लैजालान् र ?
नेपालकोे सरकारी सेवामध्ये सम्भवतः सबैभन्दा छायाँमा रहेको सेवा हो हुलाक सेवा । शायद, पछिल्लो पुस्तालाई जीर्ण सरकारी सेवाबारे जानकारी वा उदाहरण दिनुपर्यो भने हुलाक कार्यालयहरु उपयुक्त थलो हुन्छन् कि ? चिठीपत्रको जमानालाई ईन्टरनेट र मोबाइलले विस्थापित नै गरिसकेको छ ।
‘हुलाकमा त के काम हुन्छ र ?’ आम मानिसको हुलाकप्रतिको धारणा हो यो । सरकारी सेवामा पनि हुलाकमा पोष्टिङ वा सरुवा हुनु कामै नगरी तलब पकाउन दिनु हो भन्ने जस्तो बुझाइ छ ।
ठेगाना पत्ता लगाउन सकस
काठमाडौंको डिल्लीबजारमा रहेको गोश्वारा हुलाक कार्यालयमा पुग्दा अव्यवस्थित चिठी र पार्सलका चाङ थिए । सुन्धाराबाट सरेको नयाँ र चिटिक्कको भव्य गोश्वारा हुलाक कार्यालयमा यी चिठीपत्र र पार्सलको चाङ ठेगाना पत्ता नलागेर लागेको हो । यो देख्दा साँच्चै हुलाक सेवा जीर्ण भएको हो कि जस्तो लाग्छ ।
तर गोश्वारा हुलाक कार्यालयका प्रमुख उपसचिव प्रद्युम्न उपाध्याय भने यो कुरासँग सहमत छँदै छैनन् । उनी भन्छन्, ‘हुलाकमा हामीले गर्नुपर्ने धेरै काम हुन्छ र छ ।’
आम मानिसले के काम छ होला र भन्ठान्ने हुलाकमा धेरै काम ?
के-के छन् त ?
उपसचिव उपाध्याय भन्छन्‚ ‘हुलाक सस्तो सरकारी सूचना तथा सञ्चारको सेवा हो । हुलाकलाई भरपर्दो र विश्वासिलो बनाउन सक्ने हो भने आम मानिसको विश्वास जित्न कठीन छैन ।’
‘काठमाडौंलगायत शहरको तीव्र भौतिक विकास परम्परागत हुलाक सेवाको चुनौती बन्न पुग्यो‚’ उनले थपे ।
पहिलेको तुलानामा अत्यन्त कम मात्र चिठीपत्र र पार्सल हुलाकमा आउने भएपनि हल्कारालाई त्यही पत्र र पार्सलको ठेगाना पत्ता लगाउन कठिन भयो । बसिरहेको ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सर्ने वा देश बाहिरै जाने जस्ता समस्याले गर्दा पनि ठेगाना भेट्न मुस्किल भयो ।
के हुन्छ प्रापक नपाइने पत्र र पार्सलमा ?
प्रापकमा नाम ठेगाना लेखेर पठाइएपनि ठेगाना नभेटिने वा प्रापक नभेटिने चिठीपत्र धुल्याउने गरिन्छ । सामान अर्थात् पार्सलहरु भने लिलाम गरिन्छ ।
हुलाकलाई डिजिटलाइज गरिँदै
ठेगाना नभेटेर पत्र र पार्सल प्रापकलाई हस्तान्तरण गर्न नसकिने समस्या बढेपछि अब गुगल प्लस कोड प्रविधि अवलम्बन गर्न थालिएको उपाध्यायाले मकालु खबरलाई जानकारी दिए ।
के हो गुगल प्लस कोड ?
गुगल प्लस कोड गुगलले २०१५ मा पत्ता लगाई विकास गरेको कोड जेनेरेट गर्ने सिस्टम हो । यसबाट पृथ्वीको अंक्षाश र देशान्तरको आधारमा सबै ठाउँको गुगल प्लस कोड बनाउन सकिन्छ । ६ वटा नम्बर भएको कोडबाट जुनसुकै ठाउँ र घरको लोकेसन सजिलै पत्ता लगाउन सकिन्छ । यो कोड एन्ड्रोइड फोनमा गुगल म्यापबाट बनाउन मिल्छ ।
यही गुगल प्लस कोडलाई नेपाल हुलाक सेवाले प्रयोग गर्न थालेको छ । गुगल प्लस कोड लेखेर पठाउँदा सजिलै लोकेसनमात्र नभई घरसमेत पत्ता लगाउन सकिने भएकाले प्रयोगमा ल्याइएको उपाध्याय बताउँछन् ।
फागुन २० गतेबाट गोश्वारा हुलाक कार्यालयले गुगल कोडद्वारा सेवा सुरु गरेपनि आजसम्म गुगल प्लस कोड सम्मिलित दुईवटा मात्र पत्र कार्यालयलाई प्राप्त भएको उनले जानकारी दिए । प्रद्युम्न भन्छन्, ‘ती दुईवटै चिठी धेरै खुशी भएर हल्काराले ठेगानामा पुर्याइदिए । अब सबैलाई सेवाबारे जानकारी गराउन सकियो भने चिठी र पार्सल नष्ट गर्नुपर्ने अवस्था आउँदैन ।’
अहिले हुलाक कार्यालयलाई सेवाबारे प्रचार गर्नु नै चुनौतीपूर्ण काम लागेको छ । यदि भनेजस्तो भयो भने अनि हुलाक सेवा सजिलो, छरितो र सस्तो बनेर सबैले पत्राचार र पार्सलका लागि हुलाकमात्र पो प्रयोग गर्न थाले भने नि ?
‘त्यो थप चुनौतीपूर्ण अवस्था हो, तर यस्तो अवस्था आएमा पनि जनशक्ति व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ ।’ उत्साहित हुँदै उपाध्याय भन्छन् ।
हुलाक कार्यालयले २०७८ सालमा हुने जनगणनामा खटिने गणकले हरेक घरमा एउटा गुगल प्लस कोड जेनेरेट गरी उपलब्ध गराउने योजना बनाएको छ । यस्तै बैङ्क तथा वित्तीय संस्थामा खाता खोल्दा गुगल प्लस कोड अनिवार्य फाराममा भर्नैपर्ने नियम बनाएर यसलाई व्यापक बनाउने योजना पनि रहेको उपाध्यायले जानकारी दिए ।
ब्युताउन सकिन्छ हुलाक
हुलाक क्षेत्र ओझेलमा पर्नुको कारण जनशक्तिमा प्राविधिक ज्ञानको कमी हो भन्ने प्रमुख उपाध्यायको ठम्याइ छ । सरकारी हरेक क्षेत्रमा कर्मचारी प्रविधिसँग अपडेट नभएर समस्या आउने गरेको उनको अनुभव छ ।
हुलाक सेवा जीर्ण बन्दै जाँदा हुलाकले गर्नेजस्तै काम गर्ने अर्थात् चिठीपत्र, पार्सल पठाउने कुरियर्सहरू भने मज्जाले चलेका छन् । चलेका मात्र होइन नयाँ नयाँ खुलिरहेका छन् । र उनीहरुले नाफा पनि कमाइरहेका छन् ।
सरकारी निकायका सबै चिठीपत्र, पार्सल हुलाकबाट मात्र पठाउँनुपर्छ भन्छन् उपाध्याय । ‘निजी कुरियरले संघसंस्था र जनतालाई धेरै ठगिरहेका छन् । निजी कुरियर १५ सय लिएर गर्ने काम हुलाकबाट ३ सयमा नै गर्न सकिन्छ ।’ उनी आफ्नो कुरा पुष्टि गर्छन् ।
हुलाकमा चिठीपत्र नै आउँदैन भन्ठान्नु अहिलेको अवस्थामा स्वभाविक जस्तो लागेपनि वास्तवमा अवस्था त्यस्तो भने होइन ।
देशभर ३ हजारभन्दा बढी हुलाक कार्यालय रहेको र तीमध्ये केहीमा बाहेक सबैजसोमा चिठीपत्र र पार्सल आइरहेको कार्यालय प्रमुख उपाध्यायले बताए । गोश्वारा हुलाक कार्यालयमा पनि दैनिक २ हजारसम्म चिठी पत्र र पार्सल आउने गरेको उनी बताउँछन् । चिठीपत्रको व्यवस्थापन र सेवाको तीव्रतासँग समस्या भएको उनको भनाइ छ ।
‘अब हामी यसलाई प्राविधिक र व्यवस्थित बनाउँछौँ र मानिसहरू फेरि हुलाकको धेरै प्रयोग गर्न थाल्नेछन् ।’ उपाध्याय विश्वासका साथ बताउँछन् ।
उनको विश्वास यथार्थमा बदलिन्छ कि बदलिँदैन भनिहाल्न सकिँदैन । तर, गुगल प्लस कोडको विस्तार, जनशक्ति हेरफेर र तालिम तथा अद्यावधिक, सस्तो शुल्क, जस्ता योजनालाई व्यवहारमा उतार्न सके यो असम्भव भने होइन ।
ठेगाना पहिचानका लागि हुलाक सेवामा अब प्लस कोडको प्रयोग गर्दैछौं | यस कोड पद्धतिलाई अन्य उपयोगी सार्वजनिक सेवाहरुमा पनि विस्तार गर्न सकिनेछ | #NepalPost pic.twitter.com/1IMsyZiC44
— प्रद्युम्न🌐 (@Pradyumna7) February 22, 2021
मकालु खबर
