यसकारण लजाए पदक !

काठमाडौँ । कटु बचन र तुच्छ आलोचनाका कारण नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी ओली आलोचित छन् । यद्यपी, ३ असोज आइतबारका दिन ओलीले गरेका कटु आलोचनालाई पनि आम नेपालीले मन पराए । धेरैलाई उनको आलोचना जायज लाग्यो । आम सञ्चार माध्यमले पनि ओलीकै त्यो बोलीलाई हेडलाइन बनाए- ‘विभूषण नै लजाएका छन् ।’, कसैको हेडलाइन थियो- ‘सक्ने भए घाँटिबाट उफ्रन्थे पदक’

सन्दर्भ थियो- संविधान दिवसका दिन ९ सय ३ जनालाई विभूषित गर्ने सरकारको निर्णय । खास गरी विभूषणको गरिमा नै नरहने गरी राजनीतिक भाडबन्डाका आधारमा विपक्षीले ठूलो हुललाई वितरण गरेको विभूषणप्रति ओलीको आक्रोश थियो त्यो । यद्यपी, अघिल्लो वर्ष (२०७७) मा पनि ओलीले ५ सय ९८ जनालाई यसैगरी राजनीतिक पक्षधरताकै अधारमा पदक वितरण गरेको पनि धेरैले सम्झिए । पानीमा उभिएर ओभानो बन्ने ओलीको शैली देखेर धेरैजसो हाँसे पनि । यद्यपी, ती धेरैले भने- ‘जे होस्, ओलीले सही बोले ।’

यो पनि : किन उठ्छ सधैँ पदकमा प्रश्न ?

किन लजाए त पदक ?
अचम्म त के छ भने पदक बाँड्ने र आफ्नो कार्यकालमा आफैँ विभूषित हुनेहरु (पूर्वगृह सचिवलगायत) समेत सञ्चार माध्यमलाई प्रतिक्रिया दिँदै भन्न थालेका छन्- ‘पदकको गरिमा नै रहेन ।’

लाेकतन्त्र पछिका १० वर्षमा मात्रै ४ हजार ५ सय १७ जनाले पदक पाएका छन् । गरिमा नराखेकै कारण हालसम्म हालसम्म २८२ पदक, १०२९ मानपदवी र २२ अलंकार अस्वीकार भएका छन् ।

२०७४ यताका ५ वर्षमा ५१ करोड रुपैयाँको पदक सरकारले धेरैजसो आसेपासेलाई बाँड्यो । त्यसभन्दा अघिल्लो ५ वर्षमा पदकमा खर्च भएको रकमलाई १५ करोड नै मान्ने हो भने पनि झण्डै ६५ करोड रुपैयाँ पदकमा मात्रै खर्च भएको छ । डरलाग्दो विषय त के भने यो रकम वर्षेनी बढ्दै जाने हो भने आगामी वर्षमा सरकारले १ अर्बकै पदक बनाएर बाँड्ने अवस्थामा नपुग्ला भन्न सकिंदैन ।

कोरोनाका कारण अक्सिजन नपाएर छटपटाएका विरामीका लागि अक्सिजन सहज बनाउन ‘अक्सिजन प्लान्ट’ बनाउन सकिन्थ्यो । ५ मेगावाटकाे जलविद्युत् आयाेजना बनाएर एउटा शहरनै झलमल बनाउन सकिन्थ्याे । यद्यपी, सरकार सञ्चालकको ‘आसेपासेलाई सहयोग’ गर्ने राजनीतिकका कारण ‘दलाल पूँजीवाद’ (क्रोनी क्यापिटालिजम)को शिकार बनेको छ पदक ।

राजाको शासनमा जस्तै आफू निकटका, खुसी बनाउने र फाइदा दिलाउनेलाई पदक वितरण गर्ने प्रचलन झनै मौलाउँदै गएको छ । यस्तो अवस्थामा पदक लजाउनु स्वभाविक नै हो ।

पदक दिने मापदण्ड के हो ?
सामान्यतया राष्ट्रका लागि महत्वपूर्ण योगदान गर्ने व्यक्तिलाई सम्मान गर्नका लागि विभूण प्रदान गर्ने कानूनी व्यवस्था गरिएको छ । विभूषण प्राप्त गर्ने व्यवक्तिले देशका लागि के योगदान गरे भने जनतालाई स्पष्ट पार्नु पर्ने व्यवस्था पनि छ । यसलाई सहज बनाउन गृह मन्त्रालयले ‘विभूषण सिफासिरकार्यविधि एवं प्रदानम्बन्धी मापदण्ड २०७२’ कार्यान्वयनमा छ । यो मापदण्डले एक वर्षमा बढीमा २ सयजनालाई विभूषित गर्ने मापदण्ड तय गरेको थियो । तर, उक्त मापदण्डलाई संशोधन गरेर केपी ओली नेतृत्वको सरकारले २०७७ मा ५ सय १५ जनालाई पदक बाँडेको थियो ।

कार्यविधिले फौजदारी अभियोग लागेको तथा कालो सूचीमा परेको, नैतिक पतन भएको व्यक्तिलाई पदक वितरण गर्न नहुने व्यवस्था गरेको छ । तर, यस पटकको पदक वितरणमा यी सबै मापदण्डको उलंघन भएर कालोसूचीमा परेको निर्माण कम्पनी चलाउने व्यक्तिले समेत विभूषित हुने मौका पाएका छन् ।

यस्ता छन् पदका नाम र बरियता (ठूलोबाट सानो)

नेपाल रत्न
राष्ट्र गौरव
राष्ट्रदीप
महाउज्जवल राष्ट्रदीप (प्रथम श्रेणी)
उज्जवल कीर्तिमय राष्ट्रदीप (द्वितीय श्रेणी)
सुकीर्तिमय राष्ट्रदीप (तृतीय श्रेणी)
कीर्तिमय राष्ट्रदीप (चतुर्थ श्रेणी)
राष्ट्रदीप (पञ्चम श्रेणी)
जनसेवा श्री
सुप्रसिद्ध प्रबल जनसेवा श्री (प्रथम श्रेणी)
प्रसिद्ध प्रबल जनसेवा श्री (द्वीतीय श्रेणी)
सुप्रवल जनसेवा श्री (तृतीय श्रेणी)
प्रबल जनसेवा श्री (चतुर्थ श्रेणी)
जनसेवा श्री (पञ्चम श्रेणी)
अलंकार
पदक
लोक श्री पदक
राष्ट्र सेवा पदक