मूर्ति निर्माणका लागि धातुको अभाव हुँदै

कञ्चनपुर । भीमदत्त नगरपालिका– ८ भम्केनीधाम (तिलाचौर) क्षेत्रमा निर्माण भइरहेको अष्टधातुको नेपाल आमाको ७५ फिट अग्लो मूर्ति निर्माणका लागि धातुको अभाव हुन थालेको छ । धातुको अभाव हुन नदिन सिद्धनाथ बैजनाथ धार्मिक तपस्थली क्षेत्र विकास समितिले घरदैलो अभियान सञ्चालन गर्ने भएको छ । समितिका अध्यक्ष कृष्णबहादुर सिंहले सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा घरदैलो गरी धातु सङ्कलन गरिने बताउाछन्।

“मूर्ति निर्माणका लागि १८ देखि २५ टनसम्म धातु आवश्यक पर्छ” उनी भन्छन्, “समितिसँग दुई टन मात्रै धातु मौज्दात छ । त्यसले मात्र पुग्दैन ।” कैलाली, कञ्चनपुरलगायत जिल्लामा स्वयंसेवक परिचालन गरी धातु सङ्कलन गरिने र यसका लागि सबैको सहयोगको खाँचो रहेको अध्यक्ष सिंहको भनाइ छ ।

मूर्ति निर्माणका लागि ललितपुरको भ्याली कन्ट्रक्सन प्रालिले रु १० करोड ८२ लाखमा ठेक्का लिएको थियो । “निर्माण कम्पनीले मूर्ति निर्माणको कार्य गर्ने छ” अध्यक्ष सिंह भन्छन्, “धातुको व्यवस्था भने समितिले नै गर्ने गरी सम्झौता गरिएको छ ।”

निर्माणकार्य अन्तर्गत हालसम्म प्राप्त धातुलाई कमलको आसन बनाएर ढलान गरी राखिएकोे र यसलाई ‘फिनिसिङ’ गर्ने कार्य भइरहेको छ । कमलको आसन निर्माणका लागि मात्रै तीन क्विन्टल भन्दाबढी धातु प्रयोग गरिएको छ । मूर्ति निर्माणका लागि चार वर्षसम्म लाग्ने बताइएको छ । समितिका अध्यक्ष सिंहकाअनुसार मूर्ति निर्माणका हालसम्म लागि रु एक करोड ५० लाख भन्दाबढी खर्च भइसकेको छ ।

मूर्तिमा तामा, पितल, ढलौट, जिङक, सुनचाँदी, काँस र फलाम गरी अष्ठधातुको प्रयोग हुने निर्माण कम्पनी भ्याली कन्ट्रक्सनका सञ्चालक मनोहर महर्जन बताउँछन्। “जगतगुरु बालसन्त मोहनशरण देवाचार्यको परिकल्पनानुसार मूर्ति निर्माण भइरहेको छ” उनी भन्छन्, “नेपाल आमाको मूर्तिमा चक्र, खुकुरी, जपमाला, राष्ट्रिय झण्डा, पैसाको माला, नौगेडी, कानको ढुङ्ग्री, मुकुट राखिने छ । मूर्तिमा चार हातसमेत निर्माण गरिने छ ।”

“बाक्स एण्ड लस प्रविधिमा मूर्ति निर्माण भइरहेको छ” महर्जन भन्छन्,“यो प्रविधि विशुद्ध नेपाली हो । यसमा आधारित भएर हजारौं वर्षदेखि नेपाली मौलिकताका मूर्ति निर्माण भइरहेका छन् । यसै प्रविधिमा आधारित भएर चीनको लासा र भुटानमा बुद्धका मूर्ति निर्माण गरेका छौँ । निर्माण भइरहेको नेपाल आमाको मूर्ति विश्वमै टपटेन भित्रै पर्छ ।”

आर्थिक अभाव नभएमा मूर्ति निर्माण कार्य दुई वर्षमै सक्ने निर्माण कम्पनीको जिकिर छ । मूर्ति निर्माणका लागि २५ देखि ३० टन धातु लाग्ने र निर्माणका लागि हाल सात कालिगढ कार्यरत रहेका महर्जनको भनाइ छ ।

मूर्ति निर्माण भइसक्दासम्म १२ हजार भन्दाबढी मजदूर आवश्यक पर्ने बताइएको छ । जगत्गुरु बालसन्त मोहनशरण देवाचार्यले मूर्ति निर्माणका लागि नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गरेका छन् । मेची–काली भ्रमणका क्रममा उनले धातु सङ्कलन गरेका थिए ।

देवाचार्यकै परिकल्पनानुसार उक्त मुर्र्ति निर्माण हुनाका साथै भम्केनीलाई धामका रुपमा विकास गर्न प्रचार प्रसारसँगै विकासका कार्य अगाडि बढाइएको छ ।

भम्केनीधाम क्षेत्रलाई स्थानीय बासिन्दाले सिद्धनाथ बैजनाथका रुपमा पूजाआजा गर्दै आएका छन् । महाभारतका पाँच पाण्डवले तप गरेको भूमिका रुपमा समेत यस क्षेत्रलाई चिनिने यस क्षेत्रमा पाँच कुण्ड छन् ।

“कुण्डको पानी कहिल्यै सुक्दैन” स्थानीयवासी नहरबहादुर धामी भन्छन्, “पचास वर्षअघि कुण्डमा जस्तो पनी थियो । हालसम्म पनि त्यस्तै र एकनासको पानी देखिन्छ।” धाम क्षेत्रमा संस्कृत शिक्षा विस्तारका लागि गुरुकुल समेत सञ्चालन गरिएको छ । रासस