भारतीय विदेशमन्त्रीको पाकिस्तानमा दुर्लभ भ्रमण

काठमाडौं । भारतीय विदेशमन्त्री सुबह्मण्यम जयशङ्कर मङ्गलबार साङ्घाई सहयोग सङ्गठन (एससिओ) शिखर सम्मेलनका लागि पाकिस्तान पुगेका छन् । करिब एक दशकमा आफ्नो प्रतिद्वन्द्वी छिमेकी मुलुकको भ्रमण गर्ने उनि दिल्लीका पहिलो उच्च कूटनीतिज्ञ हुन् ।

विदेश मन्त्रालयका एक अधिकारीका अनुसार जयशङ्करको विमान स्थानीय समयानुसार अपराह्न ३ः३० बजेतिर राजधानी इस्लामाबाद नजिकैको विमानस्थलमा अवतरण भएको थियो । सरकारी टेलिभिजनले उनलाई फूलको गुच्छा प्रदान गरिरहेको देखाएको छ तर स्वागत टोलीमा कुनै वरिष्ठ मन्त्रीहरू संलग्न थिएनन् ।

आणविक शक्ति सम्पन्न भारत र पाकिस्तान कट्टर प्रतिद्वन्द्वी हुन् । दुई मुलुकबीच दीर्घकालीन राजनीतिक तनाव छ । सन् १९४७ मा भारतीय उपमहाद्वीपको विभाजनपछि दुवै मुलुकले तीन वटा युद्ध र अनेकौँ साना झडपहरू लडेका छन् ।

सन् २०१९ मा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भारत प्रशासित काश्मीरको सीमित स्वायत्तता खारेज गर्नुभएपछि सम्बन्धहरू विशेषगरी कटु बनेका छन् । हिमाली क्षेत्र काश्मीर भारत र पाकिस्तानबीच विभाजित छ र दुवैले पूर्ण रूपमा दाबी गर्छन् र एकअर्कालाई त्यहाँ उग्रवाद भड्काएको आरोप लगाउँछन् ।

मोदीको सन् २०१९ को उक्त कदमलाई भारतभर उत्सवका रूपमा मनाइयो तर पाकिस्तानलाई द्विपक्षीय व्यापार निलम्बन गर्न र नयाँदिल्लीसँगको कूटनीतिक सम्बन्ध घटाउन प्रेरित गर्यो ।

भारतीय विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता रणधीर जयसवालले यसै महिना जयशङ्करको भ्रमणको एजेन्डा कडाइका साथ एससिओको कार्यतालिकाअनुसार हुने र यसमा व्यापार, मानवीय र सामाजिक मुद्दाहरूमा छलफल गर्ने कार्यक्रम रहेको बताएका थिए ।

‘भारतीय विदेशमन्त्रीले द्विपक्षीय बैठकका लागि अनुरोध गर्नुभएको छैन, न त हामीले उहाँलाई निमन्त्रणा नै दिएका छौँ’, पाकिस्तानका विदेशमन्त्री इशाक दारले आइतबार भने ।

हालैका सातामा राजधानीमा भएका नागरिक अशान्ति र पाकिस्तानका अन्य स्थानमा भएका आतङ्कवादी आक्रमणहरूपछि सम्मेलनको अवधिमा स्थिरता र सुरक्षाको छवि प्रस्तुत गर्न इस्लामाबाद उत्सुक छ ।

भारतका पूर्वविदेशमन्त्री सुषमा स्वराज सन् २०१५ मा अफगानिस्तानसम्बन्धी शिखर सम्मेलनका लागि पाकिस्तान भ्रमण गर्ने अन्तिम व्यक्ति हुन् ।

मोदीले पनि त्यही वर्ष आफ्नो पहिलो कार्यकालका लागि पद सम्हालेको केही समयपछि पाकिस्तानको आकस्मिक भ्रमण गरेका थिए । उक्त भ्रमणले सम्बन्धमा सुधारको सानो आशा जगाएको थियो ।

एससिओ चीन र रुसले स्थापना गरेको १० मुलुकको समूह हो । चीन र रुसले यस गठबन्धनलाई मध्य एसियाली मुलुकहरूसँग आफ्नो सम्बन्ध गहिरो बनाउन र क्षेत्रमा प्रभाव विस्तार गर्न प्रयोग गरेका छन् ।

यद्यपि उनीहरूले हालै यस सङ्गठनलाई पश्चिमको प्रतिस्पर्धीका रूपमा प्रस्तुत गरेका छन् ।

यस समूहले विश्व जनसङ्ख्याको ४० प्रतिशत र कूल गार्हस्थ्य उत्पादनको करिब ३० प्रतिशत प्रतिनिधित्व गर्ने दाबी गर्दछ तर यसका सदस्यहरूको विविध राजनीतक प्रणाली छ र उनीहरूबीच खुला असहमति पनि छ ।

पाकिस्तानका पूर्वविदेशमन्त्री बिलावल भुट्टो जरदारी गत वर्ष गोवामा भएको एससिओ बैठकका लागि गएका थिए । यो पनि एउटा दुर्लभ भ्रमण थियो । गोवा बैठकमा उहाँ र जयशङ्कर मौखिक विवादमा संलग्न हुनुभएको थियो ।

यो सन् २०१६ पछि पाकिस्तानी वरिष्ठ अधिकारीको पहिलो आधिकारिक भ्रमण थियो तर दुई विदेशमन्त्रीले एकअर्कासँग बैठक गरेका थिएनन् ।